Η ποιότητα ζωής στην Αθήνα και σε κάθε πόλη είναι πλέον μετρήσιμο μέγεθος. Συναρτάται από το αστικό πράσινο, τα επίπεδα της ακτινοβολίας, την ηλικία των κτηρίων, την πυκνή ή όχι δόμηση, την ύπαρξη ανοιχτών χώρων, την ήπια κυκλοφορία οχημάτων, το οικονομικό επίπεδο των κατοίκων, το δείκτη ανεργίας και τα έργα εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης που γίνονται ή δεν γίνονται.
Επιμέρους ζητήματα -που όμως επηρεάζουν την ποιότητα ζωής στην πόλη- είναι το αίσθημα της ασφάλειας, ο σωστός φωτισμός, οι χώροι Τέχνης και οι δράσεις Πολιτισμού, οι δυνατότητες Άθλησης, η εύκολη πρόσβαση σε Μέσα Μαζικής Μεταφοράς ενώ σπουδαίο ρόλο σε κάθε περίπτωση έχει το συλλογικό μορφωτικό επίπεδο της τοπικής κοινωνίας.
Σε πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν για την ικανοποίηση των πολιτών από την ποιότητα ζωής που προσφέρει η πόλη, η Αθήνα βρέθηκε κάτω απ’ τον συνολικό ευρωπαϊκό μέσο όρο (64%) και συγκεκριμένα 3η στις 10 τελευταίες βαθμολογίες.
Πρόσφατα, δημοσιεύτηκε ίσως η πρώτη ολοκληρωμένη αποτίμηση της ποιότητας ζωής σε επίπεδο γειτονιάς μέσα στα όρια του Δήμου Αθηναίων: Μια ερευνητική εργασία που παρουσιάστηκε στο 16ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας τον περασμένο Νοέμβριο (με την υπογραφή των Αντιγόνης Φάκα, επίκουρης καθηγήτριας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Κλεομένη Καλογερόπουλου, μεταδιδακτορικού ερευνητή στο Πανεπιστήμιο Δ. Αττικής και Χρίστου Χαλικιά, καθηγητή στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο), εφαρμόζοντας αναλύσεις μέσω GIS δεδομένων συνδυαστικά με ερωτηματολόγια.
Οι περιοχές με τη χαμηλότερη ποιότητα ζωής
Το επίπεδο ανάλυσης στη συγκεκριμένη ερευνητική εργασία αποτελούν οι Μονάδες Χωρικής Ανάλυσης Πόλεων (ΜΟΧΑΠ) του Δήμου Αθηναίων. Τα συμπεράσματα που προέκυψαν περιγράφουν γλαφυρά τις ανισότητες στις γειτονιές της πόλης ανάλογα με το οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο και τον τρόπο που αυτές καθορίζουν την αντίστοιχη ποιότητα ζωής.
- Όσον αφορά το δομημένο περιβάλλον (όπου συνυπολογίζεται πυκνότητα πληθυσμού και ποσοστό ελεύθερων χώρων), τα χαμηλότερα επίπεδα παρατηρήθηκαν στα βόρεια του κέντρου της πόλης (γειτονιές όπως πλατεία Αμερικής, Πατήσια, Άνω Πατήσια, Άνω Κυψέλη, Κουντουριώτικα) και σε διάσπαρτα σημεία στις νότιες γειτονιές του Δ. Αθηναίων.
- Όσον αφορά το φυσικό περιβάλλον (όπου συνυπολογίζονται παράγοντες όπως το αστικό πράσινο, η πυκνότητα των δρόμων, η απόσταση από αυτοκινητόδρομους και από βιομηχανίες), οι χαμηλότερες βαθμολογίες παρατηρήθηκαν στο κέντρο της πόλης (εμπορικό και ιστορικό κέντρο), όπως και στις γειτονιές δυτικά του κέντρου (πλατεία Βάθης, Άγιος Ελευθέριος, Σεπόλια).
- Όσον αφορά το κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, δηλαδή το οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων, χαμηλότερες τιμές σημείωσαν σε συμπαγή μορφή όλο το δυτικό τμήμα του Δήμου Αθηναίων και συγκεκριμένα αριστερά της λεωφόρου Λιοσίων και Κωνσταντινουπόλεως (σε περιοχές όπως Σεπόλια, Κολωνός, Κολοκυνθού, Ακαδημία Πλάτωνος και Βοτανικό).
- Όσον αφορά την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές, όπως σχολεία, ιατρικές υπηρεσίες και αθλητικές εγκαταστάσεις, σε χειρότερη θέση βρίσκονται τόσο οι περιοχές βόρεια του κέντρου (πλατεία Αμερικής, Πατήσια, Άνω Κυψέλη, Κουντουριώτικα), όσο παραδόξως και η ζώνη νότια της Ακρόπολης (δηλαδή το Κουκάκι), λόγω της στροφής προς τις υπηρεσίες εστίασης και τουρισμού.
- Όσον αφορά την πρόσβαση σε χώρους πολιτισμού, παρατηρήθηκε η καλύτερη συνολικά απόδοση του Δήμου Αθηναίων, με συγκεκριμένες όμως περιοχές να αποτελούν εξαίρεση: χαμηλή είναι η κάλυψη στη Ριζούπολη, τα Σεπόλια και την Άνω Κυψέλη.
Προσβασιμότητα αστικού πρασίνου
Οι χώροι πρασίνου είναι περιοχές ιδιαίτερα σημαντικές για την ποιότητα ζωής. Τα οφέλη τους είναι πολλά για τους ανθρώπους και για το περιβάλλον. Η πρόσβαση σε χώρους πρασίνου για καθαρό αέρα, άσκηση και περισυλλογή ωφελεί τόσο την σωματική όσο και την ψυχική υγεία.
Έρευνες έχουν δείξει μείωση των καρδιακών παθήσεων, της παχυσαρκίας και της κατάθλιψης σε ανθρώπους οι οποίοι ζουν κοντά σε χώρους πρασίνου. Επιπρόσθετα, οι χώροι πρασίνου συμβάλλουν στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη βελτίωση του αστικού μικροκλίματος και τη μείωση του πλημμυρικού κινδύνου, μέσω της φυσικής αποστράγγισης του νερού
Στην εργασία εξετάστηκε η προσβασιμότητα σε χώρους αστικού πρασίνου για τους πολίτες των δήμων του λεκανοπεδίου της Αττικής σύμφωνα με το μοντέλο ANGSt το οποίο είναι ένα εργαλείο που παρέχει σημεία αναφοράς για την αξιολόγηση των υφιστάμενων χώρων όπου οι άνθρωποι μπορούν να απολαύσουν τη φύση.
Αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και βασίστηκε σε έρευνα σχετικά με τις ελάχιστες αποστάσεις που οι άνθρωποι χρειάζεται να διανύσουν προκειμένου να έχουν πρόσβαση στο φυσικό περιβάλλον. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, οι χώροι αστικού πρασίνου ταξινομούνται σε 4 επίπεδα ανάλογα με την επιφάνεια τους και πρέπει να ισχύουν οι ακόλουθες συνθήκες:
κανένας άνθρωπος δεν πρέπει να κατοικεί σε απόσταση μεγαλύτερη των 300 μέτρων από την κοντινότερη περιοχή πρασίνου έκτασης τουλάχιστον 2 εκταρίων
πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ένας προσβάσιμος χώρος αστικού πρασίνου έκτασης τουλάχιστον 20 εκταρίων σε απόσταση μικρότερη των 2 χιλιομέτρων από κάθε κατοικία
πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ένας προσβάσιμος χώρος αστικού πρασίνου έκτασης τουλάχιστον 100 εκταρίων σε απόσταση μικρότερη των 5 χιλιομέτρων από κάθε κατοικία
πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ένας προσβάσιμος χώρος αστικού πρασίνου έκτασης τουλάχιστον 500 εκταρίων σε απόσταση μικρότερη των 10 χιλιομέτρων από κάθε κατοικία
Η συλλογή των δεδομένων για το αστικό πράσινο του λεκανοπεδίου της Αθήνας πραγματοποιήθηκε από τα Γ.Π.Σ. των δήμων της περιοχής μελέτης.
Στον Πίνακα παρουσιάζεται η επιφάνεια των πράσινων χώρων που αντιστοιχεί σε κάθε κάτοικο για κάθε δήμο του λεκανοπεδίου της Αθήνας.
Παρατηρείται ότι κανένας δήμος του λεκανοπεδίου της Αθήνας δεν πλησιάζει την ιδανική αυτή αναλογία ούτε καν στο μισό και μόνο 9 από τους 40 δήμους έχουν μεγαλύτερη αναλογία πρασίνου από την ελάχιστη προτεινόμενη.
Επίσης, Βύρωνας, Βριλήσσια, Κορυδαλλός, Νέα Σμύρνη και Καλλιθέα ασφυκτιούν στο μπετόν ενώ η Νέα Ιωνία είναι η …ντροπή του Βόρειου Τομέα από πλευράς πρασίνου, καθώς περνάει οριακά το 1 τετραγωνικό ανά κάτοικο. Αντίστροφα, στους δήμους Αμαρουσίου, Πεντέλης, Φιλοθέης – Ψυχικού και Κηφισιάς η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο είναι κατά πολύ μεγαλύτερη.
Το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων στο Λεκανοπέδιο
Άνθρωποι που έχουν ολοκληρώσει σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση φαίνεται ότι απολαμβάνουν περισσότερα υλικά αγαθά και έχουν υψηλότερα εισοδήματα και ευκαιρίες στην εργασία.
Σύμφωνα με την 3η ευρωπαϊκή έρευνα για την ποιότητα ζωής, το χαμηλό εισόδημα και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο συσχετίστηκαν με αυξημένη υλική στέρηση και δυσκολίες στην ικανοποίηση βασικών αναγκών, που έχουν ισχυρό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής (Faka, Kalogeropoulos, Maloutas, & Chalkias, 2021).
Τα μεγαλύτερα ποσοστά αναλφαβητισμού παρατηρούνται σε περιοχές δυτικά του λεκανοπεδίου. Υψηλά ποσοστά αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παρατηρούνται στις βόρειες και βορειοανατολικές περιοχές του λεκανοπεδίου, ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται δυτικά και νοτιοδυτικά.
Ο δείκτης δυσφορίας στην πόλη
Ο δείκτης δυσφορίας προκύπτει από τον συνδυασμό της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και της σχετικής υγρασίας και εκφράζει την πραγματική αίσθηση της ζέστης. Όταν συγκεκριμένες τιμές του δείκτη ξεπεραστούν, τότε κάποιο ποσοστό ή ακόμα και το σύνολο του πληθυσμού αισθάνεται δυσφορία
Και πυκνοκατοικημένη η πόλη
Η πληθυσμιακή πυκνότητα μιας πόλης είναι ένας δείκτης της επιφάνειας των ελεύθερων δημόσιων χώρων που αντιστοιχεί σε κάθε άτομο. Συνεπώς, μικρές πυκνότητες πληθυσμού θεωρούνται ιδανικότερες.
Στην Αθήνα η μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα παρατηρείται στους δήμους Καλλιθέας και Νέας Σμύρνης. Η μικρότερη πληθυσμιακή πυκνότητα παρατηρείται σε δήμους μακριά από το δήμο Αθηναίων. Πιο συγκεκριμένα οι δήμοι Πεντέλης και Κηφισιάς στα βόρεια, ο δήμος Καισαριανής στα ανατολικά, οι δήμοι Γλυφάδας και Ελληνικού – Αργυρούπολης στα νοτιοανατολικά, οι δήμοι Περάματος και Χαϊδαρίου στα δυτικά καθώς και ο δήμος Φιλοθέης – Ψυχικού ο οποίος συνορεύει στα βορειοανατολικά με τον δήμο Αθηναίων έχουν τη μικρότερη πληθυσμιακή πυκνότητα.
Ανάλυση που πραγματοποιήθηκε από το Παγκόσμιο Συνέδριο Έρευνας στις Μεταφορές (Litman, 2016) έδειξε ότι η βέλτιστη πυκνότητα πληθυσμού μιας πόλης κυμαίνεται από 2000 έως 4000 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Το κριτήριο αυτό ικανοποιείται μόνο από 5 δήμους της περιοχής μελέτης (Γλυφάδας, Καισαριανής, Ελληνικού – Αργυρούπολης, Χαϊδαρίου και Κηφισιάς).
Οι υπόλοιποι δήμοι παρουσιάζουν πυκνότητα πληθυσμού άνω των 4000 κατοίκων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, εκτός των δήμων Περάματος και Πεντέλης στους οποίους η πυκνότητα πληθυσμού είναι μικρότερη από 2000 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.
Ενδιαφέρουν:
- Φωτιά εκδηλώθηκε στις Αφίδνες – Σπεύδουν ισχυρές δυνάμεις της Πυροσβεστικής
- Δρόμο στους πεζούς ανοίγει ο Δήμος Ηρακλείου σε κεντρικές πλατείες και εμπορικά σημεία
- Νέα Ιωνία: Πόλεμος στο Δημοτικό Συμβούλιο για την ένταξη στον “Εύδημο” και την πιθανότητα ΣΔΙΤ
- Pear Ring: Το νέο κοινωνικό πείραμα που γίνεται σήμα κατατεθέν των singles
- Νέα Φιλαδέλφεια: Ο νέος πρόεδρος της ΑΕΚ επενδύει στο παλιό εργοστάσιο της Μπριτάννια
