“Έμφυλη Βία: από τη Ρητορική στη Βίαιη Πράξη” είναι το θέμα στο νέο βιβλίο της Βασιλικής Μελέτη , Δρ Κοινωνικής Πολιτικής, που από χθες βρίσκεται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Το νέο πόνημα από τη συγγραφέα που ζει στη Νέα Ιωνία προλόγισε ο Ομότιμος Καθηγητής Εγκληματολογίας, Γιάννης Πανούσης.
Η παρουσίαση του συγγράμματος θα γίνει την Τετάρτη 6 Μαρτίου 2024 και ώρα 6:00 το απόγευμα στον ΙΑΝΟ (Σταδίου 24) ενώ το βιβλίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη της Ελένης Τοπαλούδη που τόσο πρόωρα έφυγε από τη ζωή.
Δυο λόγια για το βιβλίο
“Εμφυλη Βία: από τη Ρητορική στη Βίαιη Πράξη”
Η έμφυλη βία παραμένει μια από τις πλέον διαδεδομένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, υπολογίζεται ότι μία στις τρεις γυναίκες παγκοσμίως έχει υποστεί σωματική ή και σεξουαλική βία τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους.
Αναμφίβολα οι διακρίσεις και ο σεξισμός αποτελούν καθημερινότητα για τις γυναίκες στην κοινωνική, εργασιακή και προσωπική τους ζωή. Πρόκειται για μια παγκόσμια πραγματικότητα που δεν γνωρίζει σύνορα, οικονομική κατάσταση, ταξική προέλευση, εθνικότητα ή θρησκεία. Περιλαμβάνει πράξεις ή απειλές σεξουαλικής, σωματικής, λεκτικής ή ψυχολογικής βίας που συμβαίνουν στο περιβάλλον της οικογένειας, αλλά και σε επίπεδο μάθησης, κοινωνικοποίησης και εργασίας.
Γεγονός είναι ότι διαπράττεται εξαιτίας της κυρίαρχης έμφυλης τάξης και των επιθετικών στερεοτύπων, τα οποία αναπαράγονται και επιβάλλονται από άνιση θέση ισχύος. Δεν θα πρέπει επίσης να ξεχνάμε την πορνογραφία, την ανθρώπινη σωματεμπορία (trafficking) και την τρομακτική αγριότητα κατά των γυναικών στις εμπόλεμες ζώνες.
Παράλληλα, η έμφυλη βία έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ένταξη των γυναικών στο κοινωνικό σύνολο: στον τρίτο κόσμο, στις αναπτυσσόμενες και στις ανεπτυγμένες χώρες. Εκτιμάται ότι σε ολόκληρο τον πλανήτη, κάθε χρόνο, 246 εκατομμύρια ανήλικα κορίτσια και ενήλικες γυναίκες παρενοχλούνται ή κακοποιούνται, στο δρόμο, στο σχολείο, στο χώρο εργασίας και στους κόλπους της οικογένειας. Αποτελεί δίχως άλλο ακραία διάκριση λόγω φύλου και επιφέρει αρνητικές συνέπειες στη σωματική ακεραιότητα και στη συναισθηματική ευεξία των γυναικών, ενώ είναι υπαρκτή η πιθανότητα να μετατρέψει τα ίδια τα θύματα σε μελλοντικούς φορείς άσκησης έμφυλης βίας.
Τι γίνεται όμως σήμερα για την αντιμετώπιση του φαινομένου; Η παγκόσμια έκκληση για στήριξη της νομοθεσίας και θέσπιση ολοκληρωμένων πολιτικών για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών σε όλους τους τομείς, αποσκοπεί στην οικοδόμηση ενός κόσμου που αρνείται να ανεχθεί τη βία κατά των γυναικών οπουδήποτε, σε οποιαδήποτε μορφή, μια για πάντα.
Κατ’ αρχάς, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2011, τέθηκε σε ισχύ το 2014, και υπογράφηκε από την ΕΕ το 2017, αποτελεί το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο του είδους του και στη χώρα μας είναι νόμος εδώ και 5 χρόνια. (Ν. 4531/2018).
Είναι ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την προστασία των γυναικών από κάθε μορφή βίας, που αποσκοπεί στην πρόληψη, τη δίωξη και την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, καθώς και στην εφαρμογή ολοκληρωμένων και συντονισμένων πολιτικών. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελληνική Αστυνομία δημιούργησε επιτελικές Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, καθώς και Γραφεία Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας.
Στην Ελλάδα, επίσης, το κίνημα #MeΤoo ενεργοποίησε τους αρμόδιους φορείς, ώστε να κινηθούν ταχύτατα για τις απαραίτητες θεσμικές αλλαγές, την ενίσχυση της καταστολής, αλλά και τη φροντίδα των θυμάτων. Υπήρξαν ως εκ τούτου μεγάλες αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, αλλά και σημαντικά βήματα από την Ελληνική Αστυνομία στο πεδίο της εξιχνίασης και της δίωξης των εγκλημάτων κατά της ζωής των γυναικών.
Η βαριά σωματική βλάβη περιλαμβάνει πλέον και τη μόνιμη παραμόρφωση και αναπηρία, οδηγώντας σε ποινές κάθειρξης μέχρι 15 χρόνια. Αυστηρότερη έχει γίνει ακόμα η τιμωρία της εμπορίας ανθρώπων που μπορεί να φτάσει μέχρι και ισόβια. Το ίδιο και οι προϋποθέσεις για την υπό όρους απόλυση δραστών τέτοιων εγκλημάτων. Είναι υποθέσεις, που εκδικάζονται κατά προτεραιότητα. Επιπλέον, έχει ποινικοποιηθεί η εκδικητική πορνογραφία. Η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας στους χώρους εργασίας διώκεται πλέον αυτεπαγγέλτως και οι κακοποιημένες γυναίκες εξετάζονται υποχρεωτικά παρουσία ψυχολόγου. Ενώ και οι δικαστές που αναλαμβάνουν τα σχετικά περιστατικά, έχουν εξειδικευτεί μέσα από σεμινάρια της Εθνικής Σχολής Δικαστών.
Επισημαίνεται ακόμα ως βήμα προόδου το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021-2025, την πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, στην ισότιμη συμμετοχή των γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων και στην ενσωμάτωση της διάστασης φύλου σε τομεακές πολιτικές. Ιδρύθηκαν μάλιστα οι πρώτες υπηρεσίες αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας της ΕΛ.ΑΣ, με επιμόρφωση για την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία, ενώ σημαντικό όπλο αποτελεί και η δωρεάν εφαρμογή του panic button, του κουμπιού πανικού.
Τι μπορεί περαιτέρω όμως να γίνει με σκοπό την ενδυνάμωση των γυναικών και την αντίστασή μας στη βία σε όλες τις μορφές της, στον ιδιωτικό και το δημόσιο χώρο, καθώς και για την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας απέναντι στο φαινόμενο; Είναι επιτακτική ανάγκη μέσα από την εκπαίδευση, την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, την αύξηση των κοινωνικών δομών, την παρουσία ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία να δοθεί λύση στο ζήτημα της έμφυλης βίας.
Οι σύγχρονες κοινωνίες που θέλουν να λέγονται προηγμένες και δημοκρατικές οφείλουν να αποδείξουν ότι είναι κιόλας, και τούτο μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την προστασία του δικαιώματος της γυναίκας να ζει χωρίς φόβο, να μπορεί να μεγαλώσει, να μορφωθεί, να εργαστεί, να επιλέξει τον σύντροφό της, να δημιουργήσει οικογένεια και να γεράσει έχοντας ζήσει, όπως επιθυμεί.
Επομένως, καλούμαστε να είμαστε όλοι μαζί, να λειτουργήσουμε συλλογικά, ενεργοποιώντας τα εργαλεία που παρέχει η πολιτεία, να καλλιεργήσουμε ουσιαστικά αυτή τη νέα νοοτροπία αλληλοσεβασμού και ισότητας και να κάνουμε πράξη την ενθάρρυνση των θυμάτων και των κοινωνιών να σπάσουν την σιωπή.
Με στόχο να διασφαλίσουμε την αποτελεσματική προστασία και στήριξη που χρειάζονται οι γυναίκες για να σπάσουν τα δεσμά που τις καθηλώνουν σε συνθήκες καταπίεσης, εξευτελισμού και κινδύνου. Με τι τρόπο; Βοηθώντας τις να πάψουν να φοβούνται, να ντρέπονται, να αισθάνονται ένοχες για την κακοποίησή τους, παραμένοντας έτσι παγιδευμένες.
Ασφαλώς, όμως, οφείλουμε να αλλάξουμε πάνω απ’ όλα νοοτροπία, κουλτούρα και εκπαίδευση. Η Γαλλίδα εθνολόγος Françoise Heritier δήλωσε πως «η βία δεν προέρχεται από μια εσωτερική ανάγκη. Είναι απόκτημα της εκπαίδευσης και της κοινωνικής πρακτικής». Όσο πιο σύντομα κατανοήσουμε τα λόγια της, τόσο πιο γρήγορα θα δώσουμε τη μάχη, προκειμένου να νικήσουμε τις βαθειά ριζωμένες προκαταλήψεις, που θρέφουν τον κύκλο της βίας.
Για να ζήσουμε σε μια πιο δίκαιη και ισότιμη κοινωνία.
Μελέτη Βασιλική
Οπισθόφυλλο βιβλίου
Το φαινόμενο της έμφυλης βίας δεν γνωρίζει σύνορα, συμβαίνει σε γυναίκες και κορίτσια ανεξαρτήτου ηλικίας, θρησκευτικών πεποιθήσεων, μορφωτικού ή κοινωνικοοικονομικού υποβάθρου. Οποιαδήποτε μορφή βίας αποτελεί λανθασμένη ενέργεια και νομικά θεωρείται σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με ποικίλες επιπτώσεις στο θύμα. Μετά την έναρξη της πανδημίας και την επιβολή περιοριστικών μέτρων παρατηρήθηκε γεωμετρική αύξηση της έμφυλης βίας, με τις γυναικοκτονίες να αυξάνουν τη μακρά λίστα δολοφονιών παγκοσμίως.
Στο βιβλίο “Εμφυλη Βία: από τη Ρητορική στη Βίαιη Πράξη” η συγγραφέας επιδιώκει να εξηγήσει το φαινόμενο και να προσδιορίσει τους λόγους ανάπτυξής του. Μέσα από επισταμένη έρευνα διαπιστώνει ότι η βία έχει βαθιές ρίζες, με χρονική αναφορά στα πατριαρχικά πρότυπα του παρελθόντος, όπου οι μισογυνικές διακρίσεις έβριθαν στην κοινωνική ζωή. Η σύγχρονη εξέλιξή της εκδηλώνεται στην πράξη μέσω της ενδοοικογενειακής βίας, της σωματεμπορίας, των βιασμών και της σεξουαλικής παρενόχλησης και λοιπών ειδεχθών πράξεων.
Στο βιβλίο τέλος δίνεται έμφαση στην αναγνώριση τρόπων για να τερματιστεί ο κύκλος της έμφυλης βίας. Η παρότρυνση των γυναικών να καταγγέλλουν κάθε βίαιο γεγονός μέσω των αστυνομικών αρχών και τη βοήθεια ειδικών καταφυγίων και κέντρων κοινωνικής αλληλεγγύης θυμάτων είναι σημαντικό βήμα. Οι γυναίκες οφείλουν να διεκδικήσουν μέσα από τα συλλογικά όργανα καλύτερη ποιότητα ζωής απέναντι σε μια κοινωνία που δημιουργεί και συντηρεί το ρατσισμό και το σεξισμό.
Στόχος να γίνει κατανοητό ότι χρειάζεται μακροχρόνιος αγώνας για την εξάλειψη της έμφυλης βίας, με θεσμικές παρεμβάσεις και ριζικές αλλαγές, αλλά κυρίως συστηματική ατομική και μαζική κινητοποίηση απέναντι σε στερεότυπα και νοοτροπίες.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Βασιλική Π. Μελέτη γεννήθηκε και κατοικεί στην Αθήνα. Είναι Οικονομολόγος-Περιφερειολόγος και ενεργό μέλος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος και του Συνδέσμου Ελλήνων Περιφερειολόγων. Με σπουδές στη Σχολή Επιστημών Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης τον Παντείου Πανεπιστημίου Κ Π.Ε. Αθηνών, έλαβε πτυχίο από το Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, με βαθμό «Άριστα». Με «Άριστα» έλαβε και μεταπτυχιακό τίτλο (M.Sc.) από το Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης της ίδιας Σχολής.
Παράλληλα, πραγματοποίησε στη Γαλλία μεταπτυχιακές σπουδές (D.E.S.S.), στο Πανεπιστήμιο Μαrc Bloch του Στρασβούργου, με αντικείμενο τη Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων στις Επιχειρήσεις, και έχει απασχοληθεί σε Θέση διοικητικού-μεταφραστή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε Βρυξέλλες και Λουξεμβούργο καθώς και στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο.
Η Βασιλική Π. Μελέτη είναι Διδάκτωρ Κοινωνικής Πολιτικής (Ph.D.), με εξειδίκευση στις έμφυλες διακρίσεις στον τραπεζικό κλάδο στα χρόνια της κρίσης: εργάστηκε επί σειρά ετών σε καταστήματα και κεντρικές διευθύνσεις της τ. Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος και της Τράπεζας Πειραιώς, αποκτώντας γνώση των εσωτερικών αγορών εργασίας, ενώ διετέλεσε εκλεγμένη εκπρόσωπος στο πρωτοβάθμιο και στο δευτεροβάθμιο σωματείο εργαζομένων των Τραπεζών. Μιλάει άπταιστα Αγγλικά, Γαλλικά και Γερμανικά.
Ως ενεργός πολίτης, διατέλεσε επιστημονική σύμβουλος στις δημοτικές παρατάξεις «Δημιουργία Αλληλεγγύη» και «Αλλαγή για τη Νέα Ιωνία» του Δήμου Νέας Ιωνίας Αττικής. Διαθέτει πλούσια αρθρογραφία σε επιστημονικές επιθεωρήσεις, εφημερίδες, επιχειρηματικά περιοδικά και sites, ενώ, ως υποστηρικτής της δια βίου μάθησης, αντλεί και μοιράζει γνώσεις σε Επιστημονικές και Κοινωνικές Ημερίδες, Συνέδρια και Σεμινάρια.
Σήμερα εργάζεται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, στο Πρωτοδικείο Αθηνών. To 2020 κυκλοφόρησε το πρώτο της βιβλίο με θέμα “Έμφυλα Πρόσωπα σε Κρίση: η ισότητα στη επαγγελματική και την πολιτική ζωή” από τις Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.