Φιλοθέη, Ψυχικό, Καλογρέζα και Περισσός της οφείλουν την ονομασία τους κι είναι τόποι άρρηκτα δεμένοι με την δική της ιστορία. Δεν ονομάστηκε τυχαία Αγία Φιλοθέη των Αθηνών. Και δεν “στέκει” τυχαία στο δρόμο έξω απ’ το μετόχι της, για να καμαρώνει την πόλη που τόσο αγάπησε.
Η ζωή της έγινε προ διετίας ταινία και έκανε πρεμιέρα την ημέρα που η εκκλησία τιμά τη μνήμη της: το Σάββατο 19 Φεβρουαρίου του 2022. Η Αγία Φιλοθέη πρόσφερε άφθονη αγάπη στην πόλη και τους ανθρώπους της σε μία σκοτεινή περίοδο της Ελληνικής ιστορίας. Όρθωσε ανάστημα στο Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή και βοήθησε χιλιάδες γυναίκες να γλιτώσουν από τα χαρέμια των Τούρκων και τα σκλαβοπάζαρα.
Η ταινία, της οποίας τα γυρίσματα έγιναν στην Κωνσταντινούπολη, τη Βενετία, την Αθήνα και σε πολλά νησιά, έχει συμμετάσχει στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, στις Νύχτες Πρεμιέρας καθώς και σε διεθνή φεστιβάλ στην Αμερική και την Ευρώπη και έχει συγκεντρώσει εξαιρετικές κριτικές και βραβεία, πρόσφατα μάλιστα από το αμερικανικό φεστιβάλ CFF.
Η Αγία Φιλοθέη των Αθηνών κι η ιστορία της
Η Ρεβούλα (Παρασκευούλα), όπως ήταν το κοσμικό της όνομα, ήταν γόνος αθηναϊκής αρχοντικής οικογένειας του Άγγελου Βενιζέλου και της Σηρίγης του αυτοκρατορικού γένους των Παλαιολόγων. Το σπίτι που γεννήθηκε το 1522 βρισκόταν εκεί που σήμερα υψώνεται το Μέγαρο Αρχιεπισκοπής Αθηνών.
Κόντρα στις συνήθειες της εποχής της, πήρε άριστη Παιδεία και αποδείχτηκε γρήγορα εξαιρετικά ευφυής και φιλεύσπλαχνη.
Στην παιδική ακόμη ηλικία των 14 ετών παντρεύτηκε τον κατά πολύ μεγαλύτερό της Ανδρέα Χειλά, που επίσης ανήκε σε αρχοντική οικογένεια της Αθήνας. Σύντομα όμως η Ρεβούλα χήρεψε. Μόλις σε ηλικία 17 ετών ήταν μία πάμπλουτη και περιζήτητη νύφη.
Αρνήθηκε ωστόσο, όλους τους επίδοξους μνηστήρες και αποφάσισε να ακολουθήσει ασκητική ζωή. Στα 27 της χρόνια κι αφού είχαν ήδη πεθάνει οι γονείς της έλαβε το μοναχικό σχήμα και το όνομα Φιλοθέη (υπέγραφε τις επιστολές της ως «Φιλόθεος μοναχή»).
Η Αγία Φιλοθέη, η Καλογρέζα, το Ψυχικό κι ο Περισσός
Σε σύντομο χρόνο, η Φιλοθέη μετέτρεψε το ναΐσκο του Αγίου Ανδρέα που βρισκόταν στον περίβολο του πατρικού της αρχοντικού, σε γυναικείο μοναστήρι. Αυτή η εκκλησία βρισκόταν στη σημερινή οδό Αγίας Φιλοθέης, εκεί που σήμερα δεσπόζει το παρεκκλήσι της. Το Μοναστήρι ήταν ένα είδος ασύλου για τις Χριστιανοπούλες της εποχής, που έβρισκαν κρησφύγετο, προτού τις ατιμάσουν οι Τούρκοι και τις πάρουν στα χαρέμια.
Το πόσες γυναίκες ευεργετήθηκαν και έσωσαν ζωή και αξιοπρέπεια σ’ αυτό το χώρο, αποδεικνύεται από τις καταγραφές που αναφέρουν πως οι μοναχές έφταναν κατά καιρούς και τις 200. «Οσα κορίτσια ορφάνευαν και δεν είχαν πού να μείνουν, πήγαιναν στο μοναστήρι της Αγίας Φιλοθέης και εκεί σπούδαζαν αναλόγως της περιουσίας και της κοινωνικής τους θέσης».
Το μοναστήρι διέθετε νοσοκομείο και εστιατόριο και με το χρόνο απέκτησε φήμη, κύρος και τεράστια περιουσία. Συνεισέφεραν και οι αρχοντικές οικογένειες της Αθήνας, που ήθελαν να βοηθήσουν το έργο της Φιλοθέης.
Έτσι, η Φιλοθέη γρήγορα διαχειρίζεται μεγάλες περιουσίες και το 1560 αγοράζει το κτήμα Καλογρέζας (σημερινή Φιλοθέη, Ψυχικό και Καλογρέζα ) καθώς και το μετόχι του Αγίου Ανδρέα στα Πατήσια. Η δοξασία λέει πως προσέφερε η ίδια νερό στους περαστικούς από το πηγάδι που άνοιξε στο κτήμα.
Ή πάλι πως έγραψε πάνω στο μαρμάρινο χείλος του πηγαδιού την λέξη «ψυχικόν» δηλωτικό της ψυχικής ωφέλειας. Από εκεί προήλθε η ονομασία της περιοχής του Ψυχικού.
Σχεδόν αμέσως η Φιλοθέη ίδρυσε και δεύτερο παράρτημα της Μονής (μετόχι) στην ευρύτερη περιοχή, που ονομαζόταν και «μετόχι του Περσού», από το νερό του ποταμού που περίσσευε. Έτσι λέγεται άλλωστε πως πήρε το όνομά του αργότερα ο Περισσός της Νέας Ιωνίας. Αυτό το μετόχι χτίστηκε πάνω σε περιουσία της αγίας, όπου, σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Δημήτριο Καμπούρογλου, υπήρχε πριν τον 16ο αιώνα Μονή με ναό αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου.
Εκτάσεις γύρω από το Μετόχι της Καλογρέζας
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Φιλοθέη αγόρασε τεράστιες εκτάσεις γύρω από το μετόχι της Καλογρέζας, οι οποίες σήμερα καλύπτουν το σύνολο της έκτασης του Ολυμπιακού Σταδίου, τις συνοικίες Αλσούπολη και Καλογρέζα και την περιοχή της Φιλοθέης.
Τη Ρηγούλα Βενιζέλου οι Αθηναίοι της εποχής την αποκαλούσαν Κυρά ή Καλογρέζα , δηλαδή καλόγρια. Γι’ αυτό αργότερα η γειτονική περιοχή προς τιμήν της ονομάστηκε Καλογρέζα, κατά μία εκδοχή από το αρβανίτικο kalogreza, που σημαίνει καλογριούλα. Τα κτήματα της περιοχής τότε είναι συγκεχυμένο αν ήταν καλλιεργήσιμοι και αποδοτικοί σιτοβολώνες ή όχι.
Πάντως στο μετόχι της Καλογρέζας κατοικούσαν μόνιμα κατά την πρώτη απογραφή του Ελληνικού κράτους (1834) μόλις 8 κάτοικοι. Περίπου ένα αιώνα μετά (το 1920) ο πληθυσμός της Καλογρέζας αριθμούσε 30 κατοίκους. Η εικόνα άλλαξε άρδην όταν, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες στην περιοχή.
Προβολή της ταινίας για την Καλογρέζα σε πολλές χώρες
Δείτε το τρέιλερ της ταινίας